Hưng Việt: Xin chào luật sư Tiêu Khiết Nhi.
Khiết Nhi: Dạ, cho Nhi gửi lời chào và chúc sức khỏe cho anh Hưng Việt, chị Mỹ Dung và thính giả của đài SBS.
Mỹ Dung: Dạ, xin chào luật sư Nhi. Đầu tiên hết thì luật sư Nhi cho biết là ở Úc chơi hụi có hợp pháp hay không?
Khiết Nhi: Dạ, kính thưa anh Việt và chị Mỹ Dung, trước khi Nhi trả lời câu hỏi, Nhi muốn xin nói trước là mặc dù Nhi đã hành nghề luật sư được 17 năm trong cộng đồng người Việt tại Brisbane, nhưng vì Nhi sanh ra và lớn lên ở Úc và cũng không có đi học chương trình Việt nên nếu trong lúc trả lời có dùng từ ngữ sai thì xin anh Việt, chị và thính giả thông cảm cho Nhi.
Về cái câu hỏi là ở Úc chơi hụi có phạm pháp hay không? Dạ, chơi hụi tại Úc không có phạm pháp. Và Nhi cũng biết vấn đề này đang có nhiều tranh cãi vì còn rất là nhiều người nghĩ rằng là chơi hụi là phạm pháp. Có ba lý do chính vì sao nhiều người có cái suy nghĩ như vậy.
Thứ nhất, theo Nhi được biết, chơi hụi ở Việt Nam là phạm pháp vì chơi hụi ở Việt Nam không có công khai được, nên khi đến Úc, nhiều người vẫn nghĩ ở Úc cũng như vậy.
Lý do thứ 2, có khi hụi viên, tức là những người chơi hụi không có nguồn thu nhập tốt thì làm sao có tiền để chơi hụi. Ví dụ, một người hụi viên không đi làm, ăn trợ cấp thất nghiệp, mà chơi hụi 500 đồng một tuần đi. Nếu hỏi là họ có chơi hụi hay không thì có thể là họ sẽ trả lời là không có chơi, vì họ không có chứng minh được nguồn gốc của số tiền họ ở đâu có để mà chơi hụi. Vì vậy xảy ra suy nghĩ là chơi hụi không có hợp pháp ở Úc.
Và nguyên nhân cuối cùng, là vì có thể có những người chơi hụi mà họ không có hốt cái hụi đó liền, họ để gần mãn dây hụi đó mới hốt. Thì những người hụi viên này, không những họ không có đóng lời, mà họ còn hưởng được cái lợi nhuận. Thì theo luật thu nhập của Úc, nếu mình có cho mượn tiền và được lợi nhuận, thì mình phải khai với sở thuế số tiền lời mà mình nhận được, và mình sẽ phải đóng thuế trên cái lợi nhuận đó. Vì vậy, có nhiều hụi viên không có khai với sở thuế về việc họ có cái tiền lợi nhuận này. Cho nên, họ không dám thừa nhận công khai là họ có chơi hụi. Vì có cái sự giấu giếm đó, cho nên có nhiều người sẽ nghĩ là chơi hụi không có hợp pháp.
Hưng Việt: Dạ thưa luật sư, như vậy chơi hụi hoàn toàn hợp pháp thì mình có chủ hụi và có những con hụi, thì trước hết xin hỏi luật sư đó là đối với chủ hụi họ có cái bổn phận gì và họ được hưởng những quyền lợi gì?
Khiết Nhi: Dạ Nhi xin trả lời chung chung thôi vì tùy theo mình chơi hụi ở đâu và chủ hụi nào, cái luật lệ của dây hụi đó có thể chút thay đổi, nhưng Nhi nghĩ có thể nói chung bổn phận chính của chủ hụi là như thế này:
Thứ nhất là chủ hụi có trách nhiệm chọn lựa những hụi viên nào mà có thể tin tưởng được và phải tin tưởng hoàn toàn là cái người hụi viên này có thể trả tiền hụi được cho tới mãn kỳ hụi.
Trách nhiệm thứ hai, chủ hụi phải sổ hụi một cách công bằng và không thiên vị. Đúng giờ và tại cái địa điểm đã được quy định từ đầu để cho mọi người muốn tham gia có thể tham gia.
Trách nhiệm thứ ba, sau khi xổ hụi xong thì chủ hụi sẽ đi gom hụi từ những hụi viên trong thời gian ngắn nhất và giao tiền hụi đã hốt được cho người mà hốt hụi kỳ đó.
Trách nhiệm thứ tư, nếu có hụi viên nào không đóng hụi được thì chủ hụi phải đóng thế cho hụi viên đó và chủ hụi sẽ phải đi đòi lại tiền mà người đó thiếu trực tiếp.
Mỹ Dung: Vậy thưa luật sư, còn bổn phận và trách nhiệm của con hụi là gì?
Khiết Nhi: Dạ trách nhiệm của những hụi viên đó là phải đóng hụi trong ngày xổ hụi hoặc nếu chủ hụi cho phép thì họ có thể đóng trễ một chút nhưng mà thông thường nếu có trễ thì trong vòng một hai ngày là phải trả và nếu hụi viên chơi nhiều phần trong một dây hụi thì hụi viên đó không nên được hốt hết những phần của họ quá sớm. Nếu đã hốt một phần rồi thì phần còn lại nên để tới gần hơn nửa đường mới được hốt phần còn lại của họ, như vậy sẽ giảm được rủi ro, chơi nhiều phần trong một dây hụi, hốt hết rồi không trả luôn.
Hưng Việt: Dạ luật sư có nói với những bổn phận và trách nhiệm của cả chủ hụi lẫn hụi viên thì đó là những quy ước bất thành văn hay là phải có một giao kèo?
Khiết Nhi: Dạ, traditionally, hụi là ít có giấy tờ. Nhưng mà thông thường chủ hụi mở một dây hụi, họ sẽ làm lúc đầu một cái giấy hụi. Trong giấy hụi đó ghi là cái hụi này bao nhiêu tiền, có bao nhiêu phần và sẽ sổ vào ngày nào, giờ nào, địa chỉ nào. Và những điều lệ giống như hồi nãy Nhi nói mà nếu chơi hơn một phần thì chỉ được hốt một phần, một phần để lại hơn nửa đường mới hốt. Thì thường cái đó sẽ nằm trên một tờ giấy hụi mà mỗi hụi viên sẽ được phát lúc khui cái hụi đó lần đầu.
Hưng Việt: Cái tờ giấy đó mình tạm gọi là giao kèo chơi hụi đi, nó có bị ràng buộc bởi pháp lý hay không?
Khiết Nhi: Dạ, ở Úc đó mình có hai loại hợp đồng: hợp đồng bằng văn bản kêu bằng là written contract và một loại hợp đồng thứ hai gọi là oral contract thì có thể tạm dịch là hợp đồng bằng miệng. Hụi thông thường nó sẽ là hợp đồng bằng miệng vì không có chữ ký của chủ hụi và hụi viên.
Hưng Việt: Như vậy rồi thí dụ xảy ra cái trường hợp có người họ giựt hụi đó thì những hụi viên khác có cái giấy tờ gì hay bằng chứng gì trình với tòa để mà đi thưa hay không?
Khiết Nhi: Dạ, dĩ nhiên hợp đồng mà mình có văn bản thì mình dễ chứng minh hơn, khi cần phải thưa kiện thì sẽ dễ dàng hơn, nhưng hợp đồng bằng miệng vẫn có giá trị luật pháp, chỉ có điều là sẽ khó chứng minh và phải dựa trên những bằng chứng gián tiếp, tức là circumstantial evidence để chứng minh. Thí dụ như là cái giấy hụi ban đầu là một trong những cái circumstantial evidence. Ngoài ra là những người hụi viên sẽ ra tòa làm chứng và nói là tui cũng là thành viên trong cái hụi đó và tui biết những cái luật lệ của hụi đó như thế nào, thì dựa trên lời khai của những hụi viên.
Mặc dù oral contract rất là khó để thưa kiện, nhưng không phải là không làm được. Chẳng hạn như Nhi đã may mắn thành công trong những vụ kiện về hụi ở Brisbane. Theo Nhi được biết là từ xưa đến giờ ở Brisbane mình chỉ có bốn hoặc năm vụ thưa kiện về hụi mà đã ra tới tòa án thôi, và Nhi đã là luật sư đại diện cho bốn trong năm vụ kiện đó, trong đó có hai vụ kiện, Nhi đại diện cho bên nguyên đơn, tức là người chủ hụi thưa hụi viên để mà đòi tiền hụi lại và được tòa phán xử rằng hụi viên phải đóng tiền hụi mà đã thiếu chủ hụi, cộng với tiền lời và đền bồi tiền luật sư cho bên nguyên đơn, tức là bên chủ hụi. Đây là bằng chứng rất là rõ ràng là hụi là hợp pháp và có thể đi thưa để đòi số tiền mà mình bị mất lại.
Vụ kiện thứ ba là ngược lại, Nhi đại diện cho bị đơn, một người đó là chồng của hụi viên bị chủ hụi thưa vì người vợ của ông ấy không trả tiền hụi. Nhi cũng thắng trong vụ kiện đó luôn. Nhi đã giúp thân chủ để thuyết phục tòa rằng nợ của ai là người đó trả, một người chồng không cần phải trả nợ hụi cho người vợ.
Và vụ cuối cùng là cảnh sát vô nhà một người thân chủ của Nhi và tìm được một số tiền mặt khá là lớn và cảnh sát đã tịch thu số tiền này nói rằng tiền này là tiền bất hợp pháp. Thì Nhi đã thành công khiếu nại ra tòa để đòi số tiền này lại cho thân chủ của mình và trong quá trình mà thưa kiện để mà xin cái số tiền này lại, thì Nhi phải thuyết phục Tòa rằng tiền này là tiền hụi và phải giải thích cho Tòa hụi là gì và hụi có hợp pháp hay không và Tòa đã chấp nhận là hụi là hợp pháp và trả số tiền đó lại cho thân chủ của Nhi.
Dạ, actually ông Tòa cũng nói là văn hóa người Việt Nam mình có cái này rất là hay. Là một cách raise money, nhất là trong thời buổi mà không có mượn được tiền ngân hàng thì ai sáng kiến ra được cái system này very smart.
Hưng Việt: Thì trở lại cái vấn đề mà thu nhập của người chủ hụi của người hụi viên là có phải khai thuế hay không ạ?
Khiết Nhi: Dạ nó tùy, câu hỏi này có nhiều cái outcome. Thứ nhất là chủ hụi không cần khai thuế vì khi chủ hụi lấy thảo lúc đầu là họ mượn tiền của hụi viên. Họ không có lời thì đâu có income để mà khai thuế?
Nếu mình là hụi viên hốt hụi sớm, mình phải trả lãi, thì mình đâu có income cũng đâu có cần khai thuế. Người hụi viên đó phải khai thuế trên cái income bình thường của họ. Rồi họ mới chứng minh được tiền ở đâu có để chơi hụi. Còn khi họ hốt mà họ không có lời mà họ còn lỗ thì cái đó đâu có cần phải khai.
Còn những người hụi viên chơi hụi để saving rồi họ sẽ có lợi nhuận giống như hồi nãy Nhi nói đó, thì những người đó khi họ hốt họ sẽ có lời. Nếu họ lời thì họ phải khai thuế. Đóng thuế trên phần lời của mình thôi.
Hưng Việt: Nhưng mà như vậy làm sao sở thuế biết được là họ lời bao nhiêu, họ không lời bao nhiêu mà đóng?
Khiết Nhi: Dạ, bởi vì như vậy government ở đây họ sẽ không có thích mình chơi hụi tại vì họ không có cách nào kiểm soát được cái việc đó. Tùy cái honesty của mình thôi. Vì vậy họ không có ủng hộ việc chơi hụi này.
Hưng Việt: Thưa luật sư, thì có những cái dấu hiệu nào cho một hụi viên hay cho chủ hụi biết là sắp sửa có cái nguy hiểm bị giựt hụi hay không?
Khiết Nhi: Dạ, có vài dấu hiệu này ai mà có chơi hụi nên cẩn thận.
Thứ nhứt nếu có hụi viên thường xuyên không có mặt ở cái bữa khui hụi và cũng không ai biết hụi viên đó là ai. Nếu vậy thì chủ hụi có thể rất dễ dàng lấy tên của hụi viên đó để mà hốt hụi. Nói một cách khác là chủ hụi mạo danh hụi viên đó.
Thứ hai, tiền lời của hụi nếu mà tự nhiên lên một mức phá lệ rất cao so với trung bình. Một là người hụi viên để thăm đó không có ý định trả lại số tiền mà họ hốt, bởi vì họ mới dám để thăm cao như vậy, hoặc là thứ hai là chủ hụi mạo danh hụi viên để mà bỏ thăm đó vì chủ hụi muốn lấy cho bằng được để mà hốt cái phần đó.
Tuy nhiên những gì Nhi nói ở trên chỉ là có thể dấu hiệu hụi đó sắp bị bể, nhưng không có tuyệt đối vì cũng có lúc ngoại lệ, cũng có lúc người ta quá cần số tiền đó để người ta xoay sở thì người ta sẽ bỏ cái số tiền rất là cao, nhưng mà người ta vẫn trả lại được. Chỉ là nếu mà mình là người hụi viên mà mình rơi vào những cái tình trạng này mà mình thấy những cái dấu hiệu này thì mình nên cẩn thận hơn, tìm hiểu nhiều hơn về cái situation.
Hưng Việt: Thưa luật sư chẳng may những đấu hiệu đó đưa tới là có chuyện giựt hụi thì những nạn nhân đó họ có thể làm được cái gì?
Khiết Nhi: Mình không đi báo cảnh sát được rồi đó tại vì cái này là dân sự không phải là hình sự cảnh sát sẽ không có giúp đỡ được mình. Trong trường hợp này chỉ có ra tòa kiện tụng để xin tòa một cái lịnh tòa là người thiếu tiền mình phải trả lại cho mình, họ đã vi phạm cái trách nhiệm của họ thì họ phải đền bồi lại cho mình. Vấn đề ở đây là nếu mình lựa chọn cái con đường mình đi thưa thì mình nên thưa những người mà có tài sản tại vì nếu mình đi thưa một người chủ hụi ra tòa, mình thành công mình có được cái lệnh tòa là chủ hụi phải đền cho mình, nhưng nếu người chủ hụi đó là thất nghiệp, không income, không tài sản gì hết physically họ đâu có trả cho mình được. Trong trường hợp đó mình sẽ thắng nhưng mà không có lấy được tiền. Họ đã tẩu tán hết những số tiền đó rồi làm sao mình lấy lại. Nếu họ có tài sản tức là thí dụ họ có căn nhà thì mình thắng xong mình có quyền đi tiếp nữa là mình xin cái lệnh bán nhà để trả tiền cho mình còn nếu có người mà vô sản thì thắng thì có tiếng mà không có miếng.
Nếu mình chơi hụi, mình nên lựa một chủ hụi nào mà mình biết họ có tài sản nè, họ có cái uy tín tốt nè, thí dụ họ đã ở Úc nhiều năm rồi, thì những người chủ hụi đó họ sẽ khó giựt hụi hơn là những người mà mới vừa sang Úc 5, 10 năm, để cover cho cái người hụi viên mà đã không đóng.
Hưng Việt: Những người mà họ giựt hụi rồi họ về Việt Nam thì mình có thể truy đuổi được không cô?
Khiết Nhi: Dạ không, tại vì theo Nhi được biết là ở Việt Nam chơi hụi là không có hợp pháp tức là không có thưa kiện được. Mà chính quyền ở Việt Nam họ sẽ không can thiệp vì họ nói là ở đây chúng tôi đâu có cho chơi hụi.
Hưng Việt: Như vậy theo luật sư thì chơi hụi có nhiều cái rủi ro, có lẽ hỏi câu này thì không công bằng cho những người chủ hụi và những hụi viên, có nên chơi hụi hay không?
Khiết Nhi: Cái này phải disclaimer trước nha cái này không phải là financial advice. Theo Nhi thì khi mà cái scheme nó work, tức là cái dây hụi nó không có vấn đề, cho tới mãn hụi không có vấn đề thì nó là phương pháp rất là hay để cho mình mượn được tiền hoặc là để dành tiền và giúp đỡ được nhiều người. Thì em nghĩ cái quan trọng đây là chơi hụi mình phải lựa đúng chủ hụi. Và mình chơi hụi mình đừng có ham những cái hụi mà lời quá cao. Tại đương nhiên cái gì cũng vậy, cái lời càng cao thì cái risk nó càng cao.
Hưng Việt: Theo kinh nghiệm của luật sư thì mấy cộng đồng sắc tộc khác họ có cái vụ chơi hụi này không cô?
Khiết Nhi: Dạ có. Chắc chắn là Trung Quốc có nè, Campuchia có nè, Thái Lan có nè. Dạ.
Hưng Việt: Dạ họ có những trường hợp giựt hụi như mình không?
Khiết Nhi: Dạ theo em biết là đương nhiên là có.
Hưng Việt: Cuối cùng thì thưa luật sư còn có điều chi muốn nhắn gởi đến đồng hương chúng ta và thính giả về cái vấn đề chơi hụi này hay không?
Khiết Nhi: Em nghĩ thứ nhất là quý vị nên hiểu là chơi hụi là hợp pháp chứ không phải là bất hợp pháp.
Cái thứ hai là nếu mà mình bị giựt hụi hoặc là bị mất mát gì khi chơi hụi mình hoàn toàn có quyền thưa được tại vì hợp đồng bằng miệng vẫn thưa kiện được. Điều quan trọng nhất là cái người mình muốn thưa kiện phải là người có tài sản tại vì nếu không mình sẽ phí tiền luật sư, phí thời gian, thắng kiện xong nhưng mà không lấy được cái tiền mà họ thiếu mình và nếu có chơi hụi thì nên cẩn thận lựa một chủ hụi nào mà có tài sản, có uy tín và đã ở trong cộng đồng lâu rồi, thì những người đó cơ hội mà họ sẽ giựt hụi và đi mất tiêu nó sẽ ít hơn.
Hưng Việt: Thay mặt cho cô Mỹ Dung và thính giả, chúng tôi thành thật cảm ơn luật sư Tiêu Khiết Nhi rất là nhiều. Dù rất là bận rộn nhưng mà cũng vẫn dành thời gian để cho chúng tôi cuộc phỏng vấn này, giải thích rất nhiều điều rõ ràng, hữu ích để giúp cho đồng hương tin tưởng hơn vào cái hệ thống chơi hụi cũng như là biết để mà đề phòng và tránh những cái trường hợp rủi ro có thể xảy ra. Thành thật cảm ơn luật sư rất nhiều.
Khiết Nhi: Dạ em cũng cảm ơn anh Việt và chị Mỹ Dung và thính giả của đài SBS.
Mỹ Dung: Cảm ơn luật sư Nhi rất nhiều.
Quý vị có thể liên lạc văn phòng luật sư qua số phone: (07) 3879 9533
Team T-Lawyers
