Ngày hôm nay đánh dấu đúng 30 năm kỷ niệm biến cố đẫm máu còn gọi là sự kiện Lục Tứ trong tiếng Hán, nhằm mục đích nhấn chìm cuộc biểu tình của giới sinh viên và dân chúng kháng nghị hòa bình ở quảng trường Thiên An Môn.
Trong một sự thừa nhận công khai hiếm hoi về sự kiện này vài ngày trước kỷ niệm, Trung Quốc đã biện hộ rằng đó là một chính sách ‘đúng đắn.
Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc phát biểu rằng sự ổn định của Trung Quốc trong ba mươi năm qua cho thấy vụ đàn áp cuộc biểu tình ở quảng trường Thiên An Môn của Bắc Kinh trong quá khứ là hành động ‘đúng đắn.’
Sau bảy tuần biểu tình ôn hòa của giới sinh viên và công nhân yêu cầu cải cách dân chủ và chấm dứt tình trạng tham nhũng ở tầng lớp tinh hoa, binh lính và xe tăng đã đuổi theo và xả súng điên cuồng vào những người biểu tình và nhiều người dân vô tội không vũ trang đến Quảng trường Thiên An Môn của Bắc Kinh vào ngày 4 tháng Sáu năm 1989.
Source: Supplied
Hàng trăm, hoặc có thể hơn hàng ngàn người đã bị giết, mặc dù số người bị thảm sát chính xác vẫn chưa từng được công bố.
‘Vụ Lục Tứ là một sự hỗn loạn chính trị và các biện pháp của chính phủ trung ương nhằm giúp ngăn chặn tình trạng đó là một chính sách đúng đắn’, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa phát biểu tại diễn đàn an ninh khu vực ở Singapore.
A grief-stricken mother who has just learned of the death of her son, a student protester killed by soldiers at Tiananmen Square. Source: Corbis Historical
Bộ trưởng Ngụy được hỏi tại sao mọi người vẫn cho rằng Trung Quốc ‘đã không xử lý sự kiện này đúng cách.’
‘Ba mươi năm qua chứng minh rằng Trung Quốc đã trải qua những thay đổi lớn’, ông trả lời câu hỏi của khán giả, và nói thêm rằng nhờ vào hành động của chính phủ Hoa lục vào thời điểm đó mà ‘Trung Quốc đã có được sự ổn định và phát triển’.
Bonnie Glaser, một chuyên gia về ngành Trung Quốc Học tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, cho biết bà rất ngạc nhiên trước câu hỏi về Thiên An Môn được nêu ra tại một diễn đàn mở sau bài phát biểu của ông Ngụy. Tuy nhiên, việc ông Ngụy chịu trả lời câu hỏi đó lại là một điều ‘gây bất ngờ’.
Mọi người có thể tranh cãi về câu trả lời của ông Ngụy ‘nhưng ít nhất tôi tôn trọng ông ấy vì đã đưa ra câu trả lời’, bà phát biểu.
Còn ở Trung Quốc, một đội ngũ kiểm duyệt nội dung trực tuyến đã chặn các phương tiện truyền thông xã hội, xóa sạch các bài báo, hình ảnh châm biếm, hash-tags hoặc những hình ảnh ám chỉ sự kiện đẫm máu Thiên An Môn ngày 4/6 trong lịch sử.
Việc kỷ niệm sự kiện này vẫn luôn là chủ đề cấm kỵ ở Trung Quốc và không bao giờ được chính quyền thừa nhận. Trong khi đó, nhà cầm quyền vẫn cảnh báo trừng trị các nhà hoạt động, luật sư nhân quyền và nhà báo trước ngày kỷ niệm sự kiện này mỗi năm.
Mọi người có thể nói riêng ‘kín đáo’ với nhau về sự kiện Thiên An Môn, nhưng bất kỳ lễ kỷ niệm nào diễn ra ở nơi công cộng đều chắc chắn bị bắt giữ.
Source: Corbis Historical
‘Người đàn ông xe tăng’ –biểu tượng lịch sử của Thiên An Môn
The photograph of ‘tank man’ - taken on 5 June in Tiananmen Square, became one of the most iconic images of modern history. Source: Getty Images
Đó là một trong những bức ảnh mang tính biểu tượng nhất của thế kỷ 20: một người đàn ông không rõ danh tính can đảm bước ra chặn đầu một đoàn xe tăng đang tiến đến Quảng trường Thiên An Môn.
Ba mươi năm sau cuộc thảm sát đẫm máu, nhiều lớp học sinh sinh viên trẻ tuổi ngày nay vẫn chưa từng một lần được nhìn thấy bức ảnh này.
Một số người nhận ra bức ảnh thì rất miễn cưỡng để nhắc về nó tại nơi công cộng.
Năm 1989, trung tâm của giới sinh viên ở phía tây bắc Bắc Kinh, Haidian, là một điểm nóng diễn ra các hoạt động chính trị.
Thế nhưng, các lứa sinh viên ngày nay đã được sinh ra và trưởng thành dưới một chế độ ra sức xóa bỏ mọi dấu tích lịch sử của cuộc nổi dậy ở Thiên An Môn.
Chính phủ kiểm duyệt nghiêm ngặt các cuộc thảo luận công khai về Thiên An Môn và tìm mọi cách để xóa các tài liệu liên quan đến sự kiện này trên internet.
‘Tôi nghĩ mình chỉ có một ấn tượng mơ hồ về ngày 4 tháng Sáu. Nó hiếm khi được nhắc đến ở Trung Quốc và tôi cũng không được học về sự kiện này trong sách giáo khoa lịch sử’, sinh viên báo chí 24 tuổi với tên gọi là Lily cho biết.
‘Tôi không biết sự kiện này diễn ra như thế nào, hay chính xác chuyện gì đã xảy ra. Tôi chỉ biết rằng có lẽ chính phủ Trung Quốc đã làm điều gì đó khủng khiếp với những người biểu tình. Ngày 4 tháng 6 là nhắc về sự kiện đó, phải không?’
Giống như nhiều sinh viên mà đài ABC phỏng vấn ở Bắc Kinh, Lily không chắc liệu cô đã từng nhìn thấy hình ảnh ‘người đàn ông xe tăng’ hay chưa.
‘Tôi có từng nghe nói về bức ảnh đó nhưng chưa thấy nó. Có phải đó là hình ảnh một anh chàng đứng trước chiếc xe tăng không? Có lẽ tôi đã nhìn thấy một bức ảnh đó một lần,’ cô nói.
Một sinh viên ngành quản lý từ Đại học Renmin của Bắc Kinh không thể xác định được bức ảnh người đàn ông xe tăng khi được ABC cho xem, nhưng cô không chắc mình đã từng nhìn thấy ‘các hình ảnh tương tự’ hay chưa.
Chinese tourists walk pass the inflatable tank man at the Liberty Square of Chiang Kai-shek Memorial Hall in Taipei, Taiwan. Source: AAP
Một số người khác thì cho biết họ không biết ngày kỷ niệm ‘4 tháng Sáu’ nghĩa là gì.
‘Tôi chưa bao giờ nghe về sự kiện đó. Đấy có phải là một phong trào sinh viên không?’ Một sinh viên kế toán 19 tuổi trả lời khi được hỏi.
Cô cho biết mình không sử dụng phần mềm VPN để truy cập các trang web bị chính phủ kiểm duyệt như Google.
Ba sinh viên ngành kế toán của Đại học Công nghệ và Khai thác Trung Quốc thì lại có những phản ứng rất khác nhau khi được hỏi về lễ kỷ niệm 30 năm ngày 4 tháng 6.
Một trong số họ phát biểu anh thực sự không biết gì về nó.
Source: Supplied by Chinese Culture Centre Sydney
Người bạn cùng lớp 19 tuổi của anh khẳng định anh không biết nhưng tỏ ra lo lắng khi được hỏi.
‘Đây là một đề tài nhạy cảm. Nó không tốt cho chúng tôi và tương lai của chúng tôi khi thảo luận về nó. Môi trường chính trị ở đây ngày càng chặt chẽ hơn’.
Người thứ ba, một sinh viên 20 tuổi, thì biết về sự kiện này khá rõ.
‘Nếu bạn là một người trẻ ở đây quan tâm đến những gì đã xảy ra, bạn có thể tìm được cách để tìm đọc về chúng trên mạng’, anh cho biết.
Nhưng sinh viên này nói anh tin rằng hành động của chính phủ mình vào năm 1989 là ‘đúng đắn’.
‘Những sinh viên đó còn rất trẻ, rất dễ bị thao túng. Có lẽ họ đang cố gắng làm một cái gì đó, nhưng sau đó lại bị biến thành một thứ khác’, anh nói.
‘Những gì họ muốn cho đất nước này khác với những gì tôi muốn cho đất nước này.’
Lịch sử bị 'bóp méo'?
Sách giáo khoa không đề cập đến cuộc bạo lực khiến hàng trăm, có thể hàng ngàn học sinh chết tang thương gần quảng trường Thiên An Môn.
Các trang mạng trên Internet Trung Quốc đã bị xóa sạch tất cả trừ các tài khoản chính thức.
Nếu gõ từ khóa ‘ngày 4 tháng Sáu' vào công cụ tìm kiếm lớn nhất của Trung Quốc, Baidu sẽ không đưa ra một trang, mà là một chuỗi các bài báo từ phương tiện truyền thông nhà nước đề cập đến 'bất ổn chính trị ngày 4 tháng Sáu'.
Kết quả đứng đầu là một bài viết năm 2001 từ tờ Nhật báo Nhân dân chính thức của Đảng Cộng sản, trong đó đưa ra mô tả ngắn gọn một đoạn về những gì đã xảy ra. Tờ này đổ lỗi cho một số ‘trí thức tự do’ đã lợi dụng những sinh viên có thiện chí để chống lại đảng và hệ thống xã hội chủ nghĩa.
Mục tìm kiếm hình ảnh cũng không đưa ra bất kỳ một bức ảnh nào từ các cuộc biểu tình, cũng không có kết quả nào trên nền tảng phương tiện truyền thông xã hội công cộng lớn nhất Trung Quốc Weibo - ngoài một vài bình luận của người dùng.
Vào năm 2013, một người dùng Weibo đã tìm cách lách kiểm duyệt Trung Quốc trong một thời gian ngắn bằng cách biến hình ảnh người đàn ông xe tăng thành một hình châm biếm thay thế xe tăng bằng các con vịt cao su màu vàng.
Ngày 4 tháng Sáu là ngày bận rộn nhất trong năm đối với các nhà kiểm duyệt trực tuyến, những người làm công việc chặn các cụm từ tìm kiếm bao gồm ‘hôm nay’, ‘kỷ niệm’, ‘tưởng nhớ’, ‘người đàn ông xe tăng’ và ‘ánh nến’.
Source: Supplied
‘Vịt vàng lớn’ đã được thêm vào danh sách các từ khóa bị cấm khi chính phủ tìm thấy tấm ảnh châm biếm năm 2013.
Với những sinh viên nào ở Bắc Kinh biết về thông tin sự kiện lịch sử năm 1989, hầu hết họ đều biết mình phải tuyệt đối tránh thảo luận về chúng, đặc biệt là với các nhà báo phương Tây.
‘Tôi đã xem bức ảnh 'người đàn ông xe tăng. Tôi không thể nhớ mình đã xem nó như thế nào. Nó xảy ra cách đây nhiều năm rồi’, một sinh viên luật 22 tuổi ở Bắc Kinh nói.
Sinh viên này cho biết anh không sử dụng phần mềm VPN để kiểm duyệt Trung Quốc, vì đó là bất hợp pháp.
‘Tôi không biết bạn bè và các bạn cùng lớp với tôi biết gì về năm 1989. Mọi người đều khác nhau và tôi không bàn gì về điều này với họ’, anh nói.
Một sinh viên khác đang học tại Đại học Renmin đã rất căng thẳng khi được hỏi về sự kiện này.
‘Đây là một đề tài nhạy cảm. Nó không tốt cho chúng tôi và tương lai của chúng tôi khi thảo luận về nó. Môi trường chính trị ở đây ngày càng chặt chẽ hơn’, cô nói.
Một số sinh viên trò chuyện với ABC cho biết họ hiểu tại sao chính phủ của mình muốn xóa sạch những gì đã xảy ra ở Quảng trường Thiên An Môn năm 1989.
‘Phương tiện truyền thông phương Tây có thể đang cố chỉ trích Trung Quốc, ra sức tìm ra điều gì đó tồi tệ mà chính phủ đã làm’, Lily nói.
‘Tôi có thể hiểu tại sao chính phủ Trung Quốc đang nỗ lực xây dựng một hình ảnh tích cực về Trung Quốc.’
'Giải quyết và thiện chí
Tại diễn đàn an ninh khu vực ở Singapore, ông Ngụy cũng đã trả lời một câu hỏi về khu vực Tân Cương đang hồi phục của Trung Quốc, nơi Bắc Kinh đang tiến hành giám sát toàn cầu ngày càng tăng trước việc đối xử với người gốc Duy Ngô Nhĩ và các dân tộc thiểu số nói tiếng Thổ Nhĩ Kỳ khác.
Ông cho biết các chính sách của Trung Quốc tại Tân Cương đã cải thiện cuộc sống của người dân và ngăn chặn các cuộc tấn công khủng bố xảy ra trong hơn hai năm.
Trong một bài phát biểu trên diện rộng diễn ra một ngày sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Patrick Shanahan phát biểu trên cùng một diễn đàn, Bộ trưởng Ngụy tuyên bố rằng Trung Quốc sẽ không để Hoa Kỳ 'bắt nạt' khi ban hành biện pháp bảo vệ các chính sách của mình cho cả Đài Loan và miền duyên hải phía Nam Trung Quốc.
Ông bác bỏ các cáo buộc của Hoa Kỳ về quân sự hóa Biển Đông, nói rằng các cơ sở được xây dựng trên vùng đất khai hoang có ‘phòng thủ’ trong tự nhiên. Washington đã chống lại các động thái hung hăng của Bắc Kinh trên biển, nơi Trung Quốc đang nắm giữ chủ quyền ‘hiển nhiên’ đối với gần như toàn bộ khu vực và bác bỏ các chủ quyền của Đài Loan, Brunei, Malaysia, Philippines và Việt Nam.
Washington và Bắc Kinh đang cạnh tranh sức ảnh hưởng ở khu vực Châu Á Thái Bình Dương.
Theo ông Ngụy, Trung Quốc sẽ không từ bỏ việc sử dụng vũ lực trong việc thống nhất Đài Loan tự trị, khi tuyên bố rằng đó là ‘việc rất nguy hiểm’ khi đánh giá thấp ý chí của Bắc Kinh.
‘Chúng tôi sẽ nỗ lực cho quá trình thống nhất hòa bình bằng sự chân thành nhưng chúng tôi không hứa sẽ từ bỏ việc sử dụng vũ lực’, ông nói.
Hai bên đã được cai trị riêng kể từ khi kết thúc cuộc nội chiến ở đại lục năm 1949 nhưng Trung Quốc vẫn coi Đài Loan là một phần lãnh thổ sẽ được Trung Quốc thống nhất vào một ngày không xa.
Chinese Defense Minister General Wei Fenghe makes a speech at the Asia Security Summit in Singapore. Source: AAP
‘Bất kỳ sự đánh giá thấp nào về quyết tâm và ý chí của Quân đội Giải phóng Nhân dân là vô cùng nguy hiểm’, ông nói thêm và gọi đó là ‘nghĩa vụ thiêng liêng’ của quân đội để bảo vệ lãnh thổ Trung Quốc.
Trong bài phát biểu hôm thứ Bảy, Shanahan nói với diễn đàn rằng Washington sẽ tiếp tục cung cấp chuyên môn và thiết bị quân sự cho Đài Loan để tự vệ.
‘Sự hỗ trợ này nhằm tiếp sức cho người dân Đài Loan quyết định tương lai của chính họ’, Shanahan nói.
Theo ông, bất kỳ giải pháp khác biệt nào cũng không được phép thực hiện bằng sự cưỡng bách.
Thêm thông tin và cập nhật Like
Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại
Nghe SBS Radio bằng tiếng Việt mỗi tối lúc 7pm tại
